Blog

Internationale huwelijken tussen een Russisch staatsburger en een niet-Rus(sin) zijn een veel voorkomend fenomeen. Het is echter niet altijd duidelijk welk recht op zulke huwelijken van toepassing is en wat de regels van dit toepasbare recht zijn. In deze blog post geef ik hiervan een kort overzicht. 

Op deze pagina:

1. Het toepasbare recht
   • Internationaal Privaatrecht
   • Plaats van voltrekking huwelijk
2. De Russische Standaardregels
   • Een huwelijk in Rusland tussen een Rus(sin) en een buitenlands staatsburger
   • Gescheiden eigendom en gemeenschappelijk eigendom
     • Schoeisel, kleding, juwelen en luxe artikelen
   • Gemeenschappelijk eigendom gehuwden volgens Russisch recht
3. Wat is een huwelijkscontract?
   • Is een in Rusland getekend huwelijkscontract geldig in andere landen?
   • Wat kan er geregeld worden in een huwelijkscontract in Rusland?
     • Bepalingen onderhevig aan een termijn of een voorwaarde
     • Zowel huidig als toekomstig vermogen
     • Rechtskeuze
     • Huwelijkscontract en echtscheiding
   • Wat kan niet in een Russisch huwelijkscontract geregeld worden?
   • Tekenen bij een notaris
   • Wanneer wordt een huwelijkscontract getekend?
   • Wie kunnen in Rusland een huwelijkscontract tekenen?
   • Kan een huwelijkscontract in Rusland per volmacht getekend worden?
   • Kan een huwelijkscontract gewijzigd of ontbonden worden?
   • Nietig verklaren huwelijkscontract
   • Verjaringstermijn nietigheid
   • Omstandigheden van het geval
4. Wat kunnen wij voor u doen?

Het toepasbare recht

Naar begin artikel
De vraag welk recht van toepassing is een voor de hand liggende, maar ingewikkelde vraag.

Internationaal Privaatrecht

Naar begin artikel
De vraag over welk recht van toepassing is op een huwelijk tussen 2 personen met verschillende nationaliteiten wordt beantwoord door het Internationaal Privaatrecht. Dat klinkt als een duidelijke gedefinieerde internationale rechtsorde, maar dat is het niet. Elk land heeft namelijk zijn eigen regels van internationaal privaatrecht. In bepaalde gevallen zijn er weliswaar verdragen over het toepasbare recht gesloten tussen de landen waarvan de gehuwden de nationaliteit hebben, maar zelfs dat garandeert nog niet een eenvoudige oplossing. Verdragen zijn immers niet in alle landen direct toepasbaar.

Plaats van voltrekking huwelijk

Naar begin artikel
Een standaardregel, die in zowel veel internationale verdragen als in nationale wetgeving is terug te vinden is dat het recht van het land waar het huwelijk is voltrokken van toepassing is. Deze standaardregel kan echter conflicteren met een afspraak die gehuwden hebben gemaakt over het toepasbare recht in een huwelijkscontract.  

Internationaal, binnen de EU bijvoorbeeld (zie Verordening betreffende betreffende de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen, en de samenwerking op het gebied van onderhoudsverplichtingen), bestaat de tendens om steeds meer voorrang aan de rechtskeuze van de gehuwden te geven.

De Russische standaardregels

Naar begin artikel
Als echtgenoten in Rusland woonachtig zijn is dus in veel gevallen Russisch recht van toepassing. Het is daarom van belang te weten wat deze regels inhouden. Ook in het geval u door middel van een huwelijkscontract van de standaardregels zou willen afwijken moet u natuurlijk eerst weten wat het standaardregime inhoudt.

Artikel 33 van de Familiewet bepaalt dat het wettelijke vermogensrechtelijke regime van echtgenoten in Rusland dat van gemeenschappelijk eigendom is, tenzij in een huwelijkscontract anders is bepaald.

Een huwelijk in Rusland tussen een Rus(sin) en een buitenlands staatsburger

Naar begin artikel
Ingevolge Artikel 156 lid 1 van de Russische Familiewet wordt een huwelijk in Rusland voltrokken op de vorm en de wijze, zoals omschreven in de Russische wet. Dit houdt in dat een in Rusland voltrokken huwelijk, waarbij een van de partijen een Russisch Staatsburger is  bij de burgerlijke stand in Rusland geregistreerd moet worden. 

Het tweede lid van ditzelfde artikel bepaalt dat de voorwaarden waaronder iemand mag huwen bepaald worden door de wetten van het land, waarvan men de nationaliteit heeft. Dit heeft betrekking op voorwaarden om überhaupt te mogen huwen, zoals de huwbare leeftijd.

Vermogensverdeling tussen echtgenoten 

Persoonlijk eigendom (Artikel 36 Familiewet)

Gescheiden eigendom en gemeenschappelijk eigendom

Naar begin artikel
In tegenstelling tot wat in Nederland de standaardregel is, blijft in Rusland het eigendom van de echtgenoten voor het aangaan van het huwelijk hun afzonderlijk eigendom. Ook eigendom dat een van de gehuwden na voltrekking van het huwelijk hebben verkregen door middel van een gift of een erfenis valt niet onder het gemeenschappelijk eigendom van de gehuwden. Dit is vastgelegd in artikel 36 lid 1 van de Russische Familiewet

Schoeisel, kleding, juwelen en luxe artikelen

Naar begin artikel
Artikelen voor persoonlijk gebruik, zoals bijvoorbeeld schoeisel en kleding vallen nooit onder het gemeenschappelijke eigendom van de echtgenoten (lid 2). De hierachter liggende logica zal eenieder begrijpen.

Ditzelfde artikellid bepaalt echter dat juwelen en luxe artikelen, zijn uitgezonderd van deze regel (en dus wel onder het gemeenschappelijk eigendom kunnen vallen, ook al werden zij slechts door 1 van de echtgenoten gedragen). De term luxe artikel is echter niet in de wet gedefinieerd. Wat een luxe artikel is wordt door de rechter per geval bepaalt uitgaande van de vermogenspositie van het gezin. Het is dus goed mogelijk dat 1 en hetzelfde artikel in het ene geval als luxe artikel wordt gezien en in het andere geval niet.  

Gemeenschappelijk eigendom gehuwden volgens Russisch recht

Naar begin artikel
In artikel 34 van de Familiewet is vastgelegd wat volgens de Russische standaardregels tot het gemeenschappelijke eigendom van de gehuwden behoort:

1. Eigendom dat door de gehuwden is verkregen tijdens hun huwelijk geldt als gemeenschappelijk eigendom (lid 1). Deze regel is tevens vastgelegd in artikel 256 lid 1 van het Russisch Burgerlijk Wetboek, maar hier is ook vermeld dat er middels een huwelijkscontract kan worden afgeweken van deze regel.
2. Het tweede lid bevat een opsomming van zaken die tot het gemeenschappelijk eigendom behoren, dit is echter een onvolledige opsomming. Hier wordt onder genoemd:
   1. Loon uit arbeid
   2. Opbrengsten uit ondernemerschap 
   3. Pensioen
3. Als een van de echtgenoten een ‘gewichtige reden’ had voor de afwezigheid van een eigen inkomen gedurende het huwelijk heeft deze echtgenoot ook recht op gemeenschappelijk eigendom (lid 3) De wetgever heeft het voeren van de huishouding en het verzorgen van kinderen aangemerkt als gewichtige redenen. In de rechtspraak worden de volgende gevallen soms ook als gewichtige redenen gezien: militaire dienst, studie en ernstige ziekte van een van de echtgenoten.

Een Rus(sin) kan zijn huwelijk met een buitenlander door een Russische rechter laten ontbinden

Onafhankelijk van waar de buitenlander woont.  

Wat is een huwelijkscontract

Naar begin artikel

Een huwelijkscontract is een overeenkomst tussen echtgenoten of tussen toekomstige echtgenoten. Door een huwelijkscontract te tekenen kunnen zij afwijken van het wettelijke regime dat zonder deze overeenkomst te tekenen van toepassing zou zijn.

Is een in Rusland getekend huwelijkscontract geldig in andere landen?

Een Russisch huwelijkscontract is niet per definitie geldig in andere landen. In sommige landen is het überhaupt niet toegestaan om per overeenkomst van de wettelijke vermogensverdeling af te wijken (dit schijnt bijvoorbeeld in Cuba het geval te zijn). In andere landen mag een huwelijksovereenkomst alleen vóór het huwelijk getekend worden en niet voor of tijdens het huwelijk, zoals in Rusland.

Dit is niet alleen van belang in het geval een van de echtgenoten een de nationaliteit heeft van een land dat het huwelijkscontract dat u in wilt tekenen niet erkent, maar ook indien een van de echtgenoten vermogen heeft in zo’n land.

Wat kan er geregeld worden in een huwelijkscontract in Rusland?

Naar begin artikel
Artikel 42 van de Familiewet bepaalt dat in een huwelijkscontract kan worden afgeweken van de eigendomsverhouding tussen de gehuwden die zou gelden als het wettelijke regime van toepassing zou zijn. 

Hiervoor is een huwelijkscontract bij uitstek geschikt. Om duidelijk te bepalen wat van wie is. Vooral in het geval u eigendom heeft dat u in de familie wil houden kan zulks goed in een huwelijksovereenkomst geregeld worden. Artikel 42 noemt specifiek de volgende punten:

• Hoe echtgenoten elkaar financieel dienen te onderhouden
• Het toewijzen van een deel van het inkomen aan de echtgenoot
• Wie in welke mate voor de huishoudkosten opdraait
• Welke echtgenoot wat krijgt in het geval van een echtscheiding

Maar dit is een open lijst, het de laatste zin van dit artikellid noemt: “en elke andere bepaling inzake de vermogensrechtelijke verhouding van echtgenoten”.

Bepalingen onderhevig aan een termijn of een voorwaarde

Naar begin artikel
Artikel 42 lid 2 bepaalt dat bepalingen in een huwelijkscontract onderhevig kunnen zijn aan een termijn of een voorwaarde. Een voorbeeld hiervan is een bepaling waarin gesteld wordt dat, als uit het huwelijk een kind wordt geboren, een van de echtgenoten gedurende 5 jaar alle huishoudkosten op zich neemt en dat na het verstrijken van deze periode deze kosten gelijkmatig tussen de partners verdeeld worden. 

Zowel huidig als toekomstig vermogen van de partners

Naar begin artikel
In een huwelijkscontract kan zowel duidelijkheid geschapen worden met betrekking tot het huidige vermogen van partners als met betrekking tot het toekomstige vermogen van hen.

Kunnen echtgenoten volgens het Russische rechts een rechtskeuze maken bij het tekenen van een huwelijkscontract?

Naar begin artikel
Artikel 161 lid 2 van de Russische Familiewet bepaalt dat echtgenoten bij het tekenen van een huwelijkscontract overeen kunnen komen welk recht van toepassing is op dat contract, indien zij niet beide dezelfde nationaliteit hebben of dezelfde woonplaats hebben. 

Huwelijkscontract en echtscheiding

In een huwelijkscontract kan tevens geregeld worden welk recht van toepassing is op een echtscheiding.

Wat kan niet in een Russisch huwelijkscontract geregeld worden?

Naar begin artikel

Artikel 42 lid 3 bepaalt dat de volgende zaken niet in een huwelijkscontract geregeld kunnen worden:

• Alleen vermogensrechtelijke relaties tussen echtgenoten kunnen geregeld worden in een huwelijkscontract. Dat volgt uit de tekst van artikel 40. U kunt bijvoorbeeld niet in een huwelijkscontract bepalen dat uw partner niet vreemd mag gaan en hier bepaalde vermogensrechtelijke gevolgen aan verbinden.
• De handelingsbekwaamheid van een der echtgenoten mag niet beperkt worden door het huwelijkscontract (dit betekent dat een echtgenoot bijvoorbeeld niet beperkt mag worden in zijn beroepskeuze, opleidingskeuze. Ook vloeit hieruit voort dat niet in een huwelijkscontract geregeld kan worden dat een vrouw huisvrouw moet zijn en de man kostwinner).
• Het contract mag geen verbod bevatten om naar de rechter te stappen 

Tekenen bij een notaris

Naar begin artikel
Artikel 41 lid 2 van de Familiewet bepaalt dat een huwelijkscontract bij een notaris ondertekend moet worden. Dit is een bepaling van dwingend recht. Zonder tussenkomst van een notaris is het huwelijkscontract niet geldig. Een uitzondering bestaat voor huwelijkscontracten die zijn getekend voordat deze bepaling van dwingend recht in de familiewet was opgenomen (1996).

Wanneer wordt een huwelijkscontract getekend?

Naar begin artikel
Artikel 41 lid 1 van de Familiewet bepaalt dat een huwelijkscontract zowel voor als tijdens het huwelijk getekend kan worden. 

Een huwelijkscontract dat voor het aangaan van het huwelijk wordt getekend wordt echter pas van kracht op het moment dat het huwelijk wordt aangegaan. 

Als partijen uiteindelijk afzien van hun trouwplannen is de overeenkomst die zij getekend hebben nietig. Dit roept echter de vraag op wat er dan gebeurt als partijen een huwelijkscontract hebben getekend,  afzien van hun trouwplannen en een hele poos later alsnog besluiten in het huwelijk te treden. Over dit geval is de wetgever niet duidelijk, er worden geen termijnen gegeven. Maar als partijen pas jaren na het tekenen van een huwelijksovereenkomst trouwen kunnen er vraagtekens bij de geldigheid van het huwelijkscontract gesteld worden.

Wie kunnen in Rusland een huwelijkscontract tekenen

Naar begin artikel
Artikel 40 van de Familiewet bepaalt dat een huwelijkscontract wordt getekend door mensen met concrete trouwplannen (вступающие в брак) of door gehuwden. 

Niet geschikt voor geregistreerd partnerschap

Als u om wat voor reden dan ook niet kan of wil trouwen met uw Russische partner kunt u niet gebruikmaken van een huwelijkscontract voor een eigendomsverdeling tussen u en uw partner. 

Kan een huwelijkscontract in Rusland per volmacht getekend worden?

Naar begin artikel
De Russische wet bevat geen direct verbod op het tekenen van een  huwelijkscontract per volmacht. Als we echter naar de algemene bepalingen inzake vertegenwoordiging kijken van het Russisch Burgerlijk Wetboek, dan zien we dat artikel 182 lid 4 verbiedt om rechtshandelingen per volmacht te verrichten die qua aard alleen persoonlijk kunnen worden verricht. Velen zijn van mening dat dit een verbod op het tekenen van een huwelijkscontract per volmacht inhoudt en ik ben het hiermee eens. 

Kan een huwelijkscontract gewijzigd of ontbonden worden?

Naar begin artikel
Een huwelijkscontract kan aangepast worden of ontbonden worden door de echtgenoten gezamenlijk. Omdat het contract zelf bij een notaris getekend moet worden, moet de verandering of ontbinding ook bij een notaris gebeuren.

Ontbinding van huwelijkscontract door rechter

Als de echtgenoten het onderling niet eens worden over de ontbinding van het contract kan een van de echtgenoten de rechter verzoeken het contract te ontbinden (artikel 43 lid 2).

Nietig verklaren huwelijkscontract

Naar begin artikel
Artikel 44 lid 1 bepaalt dat de rechter een huwelijkscontract geheel of gedeeltelijk nietig mag verklaren als ze voldoet aan een van de vereisten van het Russisch Burgerlijk Wetboek voor nietigheid van een rechtshandeling.
Lid 2 van hetzelfde artikel bepaalt bovendien dat een huwelijkscontract nietig verklaard kan worden op verzoek van een der echtgenoten als deze echtgenoot zich door het huwelijkscontract in een uiterst nadelige situatie bevindt.

Verjaringstermijn nietigheid

Naar begin artikel
De Russische Familiewet bevat geen termijn binnen welke gesteld moet worden dat een huwelijkscontract nietig is. In verband hiermee heeft het Verchovny Sud bepaalt dat de algemene verjaringstermijnen van artikel 181 van het Russisch Burgerlijk Wetboek ook van toepassing zijn op het nietig verklaren van huwelijkscontracten. De termijnen van artikel 181 zijn:

• 3 jaar voor partijen bij het contract
• Niet meer dan 10 jaar voor iemand die geen partij is bij de overeenkomst

Het is echter de vraag vanaf welk moment deze verjaringstermijn begint te lopen. Er is jurisprudentie volgens welke deze termijn pas begint te lopen op het moment dat de eigendom verdeeld wordt volgens de voorwaarden van het huwelijkscontract. Dit kan dus in theorie 20 jaar na het tekenen van de overeenkomst.

Een vreemd arrest is nummer N 5-КГ14-144 van de Verchovny Sud. De voormalige echtgenoten waren van 1988 tot 2008 getrouwd. In 2001 hadden zij een huwelijkscontract getekend. Bij een notaris, zoals verplicht sinds 1996. Dit contract bevatte een bepaling volgens welke alle tijdens het huwelijk verkregen gemeenschappelijke eigendom over zou gaan naar 1 van de echtgenoten, indien het huwelijk ontbonden zou worden op initiatief van echtgenoot 1 of door onwaardig gedrag van hem(waaronder dronkenschap, ontrouw en overig onbehoorlijk gedrag. Dus het contract bevatte duidelijk bepalingen strijdig met artikel 42 lid 3, maar hierop ging de rechtbank niet in.

Hoewel het huwelijkscontract bij een notaris getekend was verklaarde echtgenoot 1 dat hij het huwelijkscontract nooit had getekend en nooit geweest was bij de notaris die het document had genotariseerd. Vreemd genoeg gaat de rechtbank mee in deze redenering, zonder overigens op de details in te gaan, bepaalt de rechtbank dat uit de materialen niet blijkt dat echtgenoot 1 wél bekend was met het huwelijkscontract en derhalve laat de rechtbank de verjaringstermijn pas aanvangen op het moment dat het huwelijkscontract door de tegenpartij werd opgevoerd met de eis haar alle gemeenschappelijke eigendom toe te kennen. Hiermee wordt zonder enige onderbouwing de betekenis van het notarieel ondertekenen van dit document, tenminste in deze zaak, tot nul gereduceerd.

Maar goed, mede op basis van dit vreemde arrest is de algemene regel dat de verjaringstermijn voor nietigverklaring van (gedeelten van) huwelijkscontracten in Rusland begint te lopen op het moment dat er in een gerechtelijk proces een beroep op wordt gedaan. In de literatuur beweert men ook wel dat deze termijn begint te lopen vanaf het moment dat de partij wist of behoorde te weten dat het huwelijkscontract hem in een uiterst ongunstige positie zou plaatsen. Maar daarvan kan je dus blijkbaar niet spreken vanaf het moment dat het contract bij een notaris ondertekend is.

Omstandigheden van het geval

Naar begin artikel
Artikel 44 lid 2 is dus een vrij vage bepaling. Wat houdt het immers in dat een echtgenoot door het huwelijkscontract in een uiterst onvoordelige situatie wordt geplaatst? Dat is niet in de wet geregeld en wordt in elke concrete zaak bepaald door naar de omstandigheden van het geval te kijken.

Wat kunnen wij voor u doen?

Het huwelijkscontract heeft in Rusland geen goede naam. Dit is echter niet geheel terecht. Een juridisch goed opgesteld huwelijkscontract waar beide partijen zich prettig bij voelen schept duidelijkheid en zekerheid. Wat precies geregeld kan worden in een huwelijkscontract is echter wettelijk beperkt. Bovendien kan de Russische rechter de redelijkheid van de in het contract overeengekomen beoordelen. Als u daarom een degelijk contract wil met de grootst mogelijke kans dat het stand houdt is hulp van een jurist nodig. Hierbij kan Van Rhijn & Partners u helpen.

Ook met andere vragen inzake Russisch familierecht helpen wij u graag.